YOSHITO MATSUSHIGE: FOTOGRAFIE & HET BEELD VAN HIROSHIMA

“I found crowds of injured people with terrible burns at Miyuki Bridge. I brought the camera up to position but I couldn’t snap the shutter…. I fought with myself for about twenty minutes. Then, finally, I forced myself to snap the shutter.” Dat zijn de woorden van Yoshito Matsushige.

Lambert Rinkens, Landgraaf 6 augustus 2020, 22:49

Het is vandaag 75 jaar geleden: Hiroshima. De wereld kreeg langzaam het besef dat er een nieuw tijdperk aangebroken was maar wat betekende dat in werkelijkheid. Deel 1 laat de blik van een Japanse fotojournalist ter plekke in Hiroshima zien.

Yoshito Matsushige

Yoshito Matsushige, fotojournalist in Hiroshima en bijna niet in staat om de sluiter van zijn camera in werking te zetten. Hij voelt zich schuldig tegenover de gewonden die hij op de Miyuki brug tegenkomt. Het zijn studenten, veelal dertien en veertien jaar oud. Het verbrande vel hangt nog net aan hun lijf. Duizenden liggen in Hiroshima op straat, tussen het puin van de gebouwen of waar dan ook te sterven. Nog eens duizenden zullen in de komende dagen, weken, maanden en jaren nog sterven aan verwondingen en/of radioactieve straling.

Miyuki Bridge

De studenten komen van de vlakbij gelegen school die slechts op enkele meters van het politiestation afligt op de hoek van de brug. Daar zijn de studenten naar toe gevlucht voor hulp. De overlevende agenten behandelen de brandwonden met gloeiende olie om te desinfecteren. maar de facto is het allemaal tevergeefs. Zo goed als niemand van hun is enkele dagen daarna nog in leven. De meesten van hun sterven aan de overdosis aan radioactieve straling die zij direct hebben opgelopen. Binnen 48 uur zijn de meesten dood.

Yoshito Matsushige bevindt zich op 1600 meter afstand van de plek waar de bom ontploft. En hij bevindt zich binnenshuis. Hij staat op het punt om naar zijn werk te gaan als de bom ontploft. Hij komt er zonder al te veel kleerscheuren vanaf. Hij is een van de weinigen.

Hij werkt als fotojournalist voor de Chugoku Shimbun. Meteen nadat de bom ontploft is gaat hij op pad. Door de jarenlange oorlog is alles op rantsoen. Twee filmrolletjes à 12 foto’s per rolletje, dat is zijn hele voorraad. In totaal 24 mogelijke foto’s dus. Voor hij echter zijn eerste foto neemt is hij al uren onderweg. Simpelweg niet in staat om foto’s te maken. Uren achtereen loopt hij door de stad.

Alles staat in brand. Overal liggen verbrande en verkoolde lijken. Zwaar- en lichtgewonden strompelen tussen de puinhopen. Mensen met verbrand vel dat in reepjes nog aan het lijf hangt. Verwilderd en/of verdwaasd lopen mensen door de stad.

Het dilemma van de fotograaf

Yoshito is urenlang niet in staat om te fotograferen. Dit duurt aan tot hij bij de Miyuki brug aankomt. Daar staat hij twintig minuten aan de grond genageld en ziet met tranen in de ogen het tafereel aan dat zich voor zijn ogen ontvouwd.

Hij brengt de camera voor zijn oog, legt de vinger op de sluiter maar kan niet drukken. Hij ziet zijn eigen tranen op de camera. Hij schaamt zich voor de gewonden. “Wat denken zij van mij? Zij zijn zwaargewond en ik wil foto’s maken? Denken zij dat ik een beest ben zonder gevoel?”

Twintig minuten lang twijfelt hij. Twintig minuten worstelt hij met zichzelf. Hij stelt hardop de vraag of het kan? Maar die vraag is meer aan zichzelf gericht dan aan de anderen. Trouwens, zij horen hem ook niet. Dan drukt hij twee maal af. Dat is het maximale, tot meer foto’s kan hij zich niet dwingen. Later die dag maakt hij nog drie foto’s. Yoshito Matsushige beseft het niet op dat moment (hoe kan hij ook?) maar het zijn de enige vijf foto’s die daadwerkelijk op die dag in Hiroshima zelf genomen worden. Alle andere fotografen van de Chugoku Shimbun en andere kranten of fotografen in het algemeen zijn dood. Hij was en is de enige.

Het duurt drie weken vooraleer hij de foto’s ontwikkeld. Dat doet hij ’s nachts in een van de rivieren, ander stromend water is er niet meer in de stad. Dan verdwijnen de negatieven. En dat is maar goed ook. De Amerikanen nemen alles in beslag wat zij in Japan van beeldmateriaal te pakken kunnen krijgen. Maar veel negatieven gaan aan hun aandacht verloren.

Lees verder onder de afbeelding

De Amerikanen doen heel triomfantelijk over hun atoombommen maar feitelijk schamen zij zich meer dan behoorlijk. Ze weten dat de wereld deze beelden allesbehalve acceptabel zal vinden. De beelden zijn te gruwelijk. Dat beseffen de Amerikanen wel degelijk. De opnames van het bombardement van Tokio worden ook in beslag genomen. Ook daar stierven 100.000 mensen in een dag tijd door een Amerikaans napalm-bombardement. Pas in de jaren 50 worden de foto’s van Yoshito Matsushige afgedrukt en gepubliceerd.

De krant maakt er een special van die op 6 augustus wordt uitgebracht. De verkoop is niet bij te benen. Zes maal moet er een herdruk plaatsvinden. Uiteindelijk worden de foto’s nog maar in zwart/wit afgedrukt. De kleureninkt is op. Niet lang daarna nemen de Amerikaanse bladen de foto’s over, onder andere Time- en Life Magazine willen ze perse hebben. En ook die bladen vliegen de deur uit.

Yoshito Matsushige heeft zijn hele leven, net als de Chugoku Shimbun, alles gedaan om de mensheid de verschrikking van de atoombom duidelijk te maken. Een bom op Hiroshima, een op Nagasaki. En beiden volstrekt overbodig. Pure massamoord, niet meer of minder.

Bron: The Chugoku Shimbun, Hiroshima Peace Memorial Museum

Fotografie: Hiroshima Peace Memorial Museum